تنظیمات و نحوه استفاده از مولتی پلیر یا ترکمتر
همیشه در کارهای فنی و صنعتی از ابزارآلات مخصوصی استفاده میشود که این ابزار هریک برای کار خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مطلب می‌خواهیم نمونه ابزارهایی تحت عنوان «مولتی پلیر» و «ترکمتر» را به شما معرفی کنیم تا با شیوه کار و انواع آنها آشنا شوید. البته این دو نوع ابزار زمانیکه به صورت همزمان مورد استفاده قرار بگیرند، می‌توانند کارایی حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تری برای صنعتگران داشته باشند.
مولتی پلیر چیست؟
مولتی‌پلیر یا مولتی پلایر «multiplier» یک وسیله برای افزایش مقدار گشتاور در زمان باز و بسته کردن پیچ و مهره‌ها است. «گشتاور» به عاملی گفته میشود که موجبات چرخش یا دَوَران یک جسم را ایجاد میکند. مثلاً وقتی شما از یک جک برای محکم کردن پیچ لاستیک اتومبیل‌تان استفاده میکنید، دارید با استفاده از جک، نیروی گشتاور را در جهت بسته شدن آن پیچ به کار می‌برید. بنابراین هر جسمی که در قسمت‌های مختلف آن از پیچ و مهره یا نمونه‌هایی از این قبیل استفاده شده باشد، برای باز و بسته شدن به دستگاهی به نام مولتی‌پلیر نیاز خواهند داشت. این وسیله در انواع مدل‌ها و سایزهای مختلف تولید میشود تا هر صنعت بسته به نیاز خود از انواع مخصوص آن استفاده کند.
لازم به ذکر است که برای باز و بسته کردن پیچ‌‌های کوچک از پیچ‌گوشتی استفاده میشود، اما پیچ و مهره‌هایی که برای اتصال دو سطح مختلف در سایزهای بزرگتر استفاده میشوند، ساختار متفاوتی دارند و برای کار با آنها حتماً باید از مولتی‌پلایر استفاده شود.
از مولتی‌پلیر در چه بخش‌هایی استفاده میشود؟
همانطور که گفتیم، باز و بسته کردن پیچ و مهره‌ها به وجود مولتی‌پلیر وابسته است. بنابراین هر صنعتی که با پیچ و مهره سر و کار داشته باشد، ملزم به استفاده از مولتی‌پلیر خواهد بود. اگرچه صنعت‌ها و کارهای مختلفی در سطح جهان وجود دارند که برای انجام فعالیت‌های خود به این وسیله نیاز دارند، اما بیشترین و رایج‌ترین کاربرد مولتی پلیر در صنایع زیر است:
- صنعت خودروسازی
- صنعت خطوط تولید و مونتاژ دستگاه‌ها در کارخانجات
- صنعت تولید و اجرای سازه‌های فلزی که با پیچ و مهره به هم متصل میشوند
- نصب ماشین‌آلات صنعتی
- تولید و ساخت دوچرخه و موتورسیکلت
- و .....
اگرچه در نمونه‌های عنوان شده، تنها در تولید و اجرای پروژه‌های صنعتی از مالتی‌پلایرها استفاده می‌شد، اما صنعتگران برای تعمیر و مکانیکی این ابزارآلات نیز به این وسیله نیاز خواهند داشت. بنابراین مولتی‌پلیر در جعبه ابزار بیشتر تعمیرکاران و فنی‌کاران نیز وجود دارد.
چگونه می‌توانیم از مولتی پلیر استفاده کنیم؟
استفاده از مولتی‌پلیر مانند استفاده از سایر ابزارآلات صنعتی مانند انواع آچارها یا دریل است. بنابراین برای کار با این ابزار نیز باید ابتدا دسته‌ی آن را محکم در دستان خود بگیرید و سپس آن را بر روی پیچ قرار داده و فشار را اعمال کنید تا نیروی گشتاور مولتی پلیر در جهت باز یا بسته کردن پیچ، به کار بیفتد. البته کار با هرکدام از انواع مولتی پلیرها شیوه نسبتاً متفاوتی دارد که بسته به کاری که هر فنی‌کار انجام میدهد، متفاوت است. اما در کل استفاده از آن هم مانند هر ابزار دیگری قابل فراگیری است. این وسیله یک دسته محکم (مانند دسته دریل) دارد که به راحتی در دست قرار میگیرد. یک لوله به دسته مولتی پلیر متصل است که از آن برای ایجاد نیروی گشتاور بر اجسام استفاده میشود (پیچ‌ها در آن لوله قرار می‌گیرند تا نیروی گشتاور آنها را به چرخش بیندازد).
مولتی‌پلیرها از زنجیره‌ای از چرخ‌دهنده‌های «اپیسیکلیک» تشکیل شده‌اند که در هنگام کاربری، با چند نوع چرخ‌دنده متحرک دیگر سرعت بالایی پیدا میکنند و محور را در جهت حرکت تنظیم شده به حرکت درمی‌آورند. در واقع چرخ دنده‌های در هم آمیخته باعث میشوند تا هر پیچی در جهت تعیین شده به حرکت دربیاید. این و سیله دقیقاً مانند یک اهرم عمل میکند که تنها با فشار یک دکمه، نیرویی برابر با چندین نیوتن را بر اجسام دورانی وارد میکند.
در کنار مولتی‌پلایر از چه ابزارهای دیگری میتوان استفاده کرد؟
اگرچه مولتی پلیر یک وسیله‌ی مستقل برای اعمال فشار بر روی پیچ و مهره‌های یک واحد صنعتی است، اما برخی از ابزارآلات دیگر نیز در کنار آن می‌توانند به کار برده شوند که از جمله آنها میتوان به وسیله‌ای به نام ترکمتر اشاره کرد. گاهی عنوان مولتی پلیر و ترکمتر را به‌جای هم به کار می‌برند، اما این دو وسیله از یکدیگر متمایز هستند و حتی گاهی می‌توانند مکمل هم باشند. در ادامه به تعریف و بررسی کاربرد ترکمتر خواهیم پرداخت.
ترکمتر چیست؟
ترکمتر وسیله‌ای برای اندازه‌گیری دقیق فشار گشتاور بر روی پیچ و مهره‌ها است. از این وسیله برای اندازه‌گیری و ثبت مقدار دوران بر روی سیستم‌های چرخشی زیر استفاده میشود:
- ثبت گشتاور بر روی موتور دستگاه‌ها و تجهیزات
- ثبت و اندازه‌گیزی گشتاور انواع میل‌لنگ
- ثبت گشتاور گیربکس، روتور
- و ....
یک ترکمتر اندازه دقیق اعمال فشار برای دوران سیستم‌های فوق را مشخص میکند. بنابراین از این وسیله میتوان در کنار مولتی‌پلیر استفاده کرد. وقتی از مولتی‌پلیر و ترکمتر در کنار هم بهره گرفته شود، نتیجه کار بسیار بهتر و دقیق‌تر خواهد بود. صنایع سنگین و محصولات صنعتی که نیاز به دقت‌عمل بالایی دارند، از این دو وسیله در کنار هم استفاده میکنند.
صنعتگران از چه زمانی از ترکمتر استفاده کردند؟
ترکمتر در اوایل قرن نوزده میلادی، توسط گروهی از کارکنان شهرداری شهر نیویورک آمریکا استفاده شد. این کارکنان برای کنترل آب شهری به وسیله‌ای نیاز داشتند تا به کمک آن به‌راحتی پیچ و مهره‌های سیستم آب و فاضلاب را باز و بسته کنند؛ در نتیجه خود اقدام به ساخت چنین وسیله‌ای کردند. از آن زمان به بعد، از این وسیله که نام آن را ترکمتر گذاشته بودند، در دیگر صنایع استفاده شد، اما 30 سال پس از آن یعنی در سال 1920 میلادی، شخصی به نام والتر کرایسلر، مدیرعامل شرکت ماشین‌سازی کرایسلر «Chrysler»، از این و سیله به صورت حرفه‌ای و عمده در واحدها تولیدی خود استفاده کرد. سرانجام این شرکت آچار ترکمتر را در سال 1938 اختراع کرد و به تولید انبوه رساند. از آن پس در تمام کارگاه‌های صنعتی، خطوط تولید و کارخانجات، آزمایشگاه‌ها و صنایع خودروسازی، این نوع آچار را به کار می‌برند.
انواع ترکمتر
ترکمترها دارای انواع مختلفی هستند و هریک برای کار خاصی در نظر گرفته شده است. از جمله ترکمترهایی که هم‌اینک در ابزارفروشی‌های برتر کشور عرضه میشوند، میتوان انواع زیر را نام برد:
1) ترکمترهای تقه‌ای
این نوع از ترکمتر که قدرت آن از 2 نیوتن‌متر شروع شده و نهایتاً به 3000 نیوتن‌متر می‌رسد، در کارگاه‌ها و واحدهای صنعتی استفاده میشود. در این ترکمتر، وقتی گشتاور دقیقاً به اندازه موردنظر برسد، صدای تقه مانندی از آن شنیده میشود که به معنی اعلام پیدا کردن مقدار گشتاور است؛ به همین خاطر به آن ترکمتر تقه‌ای می‌گویند.
2) ترکمترهای کمرشکن
ترکمتر کمرشکن زیرمجموعه‌ای از ترکمترهای تقه‌ای است که به غیر از ایجاد صدای تقه، در هنگام رسیدن به اندازه دقیق گشتاور، از وسط تا میشود (از وسط نوعی شکنندگی پیدا میکند)، به همین خاطر به آن ترکمتر کمرشکن می‌گویند که از 700 نیوتن‌متر به بالا نیز قدرت دارند.
3) ترکمترهای دیجیتال
ترکمترهای دیجیتال نیز مانند ترکمترهای کمرشکن، زیرمجموعه تقه‌ای‌ها هستند، اما دقت بالاتری دارند. بر روی این نوع ترکمتر یک نمایشگر قرار دارد که میزان گشتاور موردنظر را نشان میدهد، به همین خاطر به آن ترکمتر دیجیتالی گفته میشود.
4) ترکمترهای ساعتی
ترکمترهای ساعتی به نسب دیگر انواع این ابزار، حرفه‌ای‌تر هستند و بیشتر در خط تولید کارخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. بر روی این ترکمترها یک عقربه شبیه ساعت وجود دارد که مقدار گشتاور را نشان میدهد. این ابزار از 20 تا 3000 نیوتن‌متر را می‌تواند به کمک عقربه خود نشان دهد.
معمولاً در فروشگاه‌های ابزاری میتوانید ترکمترهایی با رنج 10 تا 3000 نیوتن‌متر را پیدا کنید. البته درایو (وسیله سنجش ترکمترها که در نوک آنها تعبیه میشود) نیز از 4/1 تا 1 اینچ در بازار موجود هستند.
آیا ترکمترها نیاز به مراقبت دارند؟
ترکمترها ابزارآلات محکمی هستند که نیاز به مراقبت خاصی ندارند، اما ممکن است در اثر استفاده زیاد از میزان خارج شوند. به همین خاطر بهتر است پس از اینکه بیشتر از 4000 بار از این وسیله استفاده کردید، آن را کالیبره کنید (از نو تنظیم کنید). البته لازم به ذکر است که در صورت افتادن یا وارد شدن ضربه به ترکمترها نیز باید آنها را دوباره کالیبره کرد.
واحد اندازی‌گیری ترکمتر چیست؟
طبق استاندارهای جهانی، واحد اندازه‌گیری گشتاور «نیوتن در متر» است. البته به غیر از این استاندارد، در برخی از برندهای ابزاری که در کشورهای انگستان و آمریکا تولید میشوند، ترکمترها با واحدهای «اینچ در پوند» یا «فوت در پوند» عرضه میشوند. نوع استاندارد این وسیله با واحد نیوتن بر متر در کشور ما کاربری راحت‌‌تری دارد و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
درصد خطای ترکمترها چقدر است؟
ممکن است هر ترکمتر دقت متفاوتی را برای یک دستگاه نشان دهد، بنابراین بهتر است برای اندازه‌گیری هر واحد صنعتی، از یک ترکمتر خاص استفاده شود. با این وجود در صنایعی که حساسایت بالا ندارند، هر نوع ترکمتری می‌تواند دقت درست را به صنعتگر نشان دهد؛ چراکه درصد خطای این ابزار بین 1 تا 4 درصد است.
ترکمترها با چه عناوینی در بازار وجود دارند؟
اگر شما بخواهید این وسیله را در بازار پیدا کنید، باید با عناوین رایج آن در ایران آشنا باشید تا بتوانید یک ترکمتر مناسب برای خود پیدا کنید. در بازار کشور ما از این و سیله با عناوین زیر استفاده میشود:
- گشتاورسنج
- تورکمتر
- تورکرنچ
- تورکمتر
- ترک‌رنچ
اگر در هنگام مراجعه به ابزارفروشی، فروشنده از وجود ترکمتر اظهار بی‌اطلاعی کرد، با این عناوین میتوانید او را متوجه منظور خود کنید (چون در هر ابزارفروشی از یکی از این عناوین برای ترکمتر استفاده میکنند).
شرکت‌های برتر سازنده ترکمتر در جهان
ترکمترها توسط شرکت‌های بسیار بزرگ و معتبری در سطح جهان تولید میشوند که بهترین و مرغوب‌ترین تولیدات این وسیله در کارخانجات زیر انجام میشود:
- ترکترهای هازت (Hazet) – ساخت آلمان
- ترکمترهای پلاراد (Plarad) – ساخت آلمان
- ترکمترهای نوربار (Norbar) – ساخت انگستان
- ترکمترهای گدور (Gedore) – ساخت آلمان
- ترکمترهای ترک‌لیدر (Torqueleader) – ساخت انگستان
- ترکمترهای سی‌دی‌آی (CDI) – ساخت آمریکا
- ترکمترهای جت‌کو (JETCO) – ساخت آمریکا
علاوه بر این موارد، برندهای اسناپون (SNAPON)، راد (RAD)، های‌تورک (HYTORC)، های‌فورس (HI_FORCE)، انرپک (ENERPAC)، و پروتو (PROTO) نیز از کیفیت و دقت کافی برخوردار هستند. بنابراین سعی کنید در هنگام خرید، یکی از این برندها را انتخاب کنید. یا توجه به اینکه نمونه‌های چینی این ابزارآلات به وفور وارد کشور میشوند، در هنگام خرید باید به اصل بودن ابزار و ترکمتر خود توجه ویژه داشته باشید.
سایر تنظیمات و استفاده‌های ترکمتر و مالتی‌پلیرها
همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم، معمولاً واحدهای صنعتی، ترکمتر و مالتی‌پلایر را در کنار هم به کار می‌برند تا دقت و کیفیت کار خود را بالا ببرند. گاهی نیز از انواع ترکمترها و مالتی‌پلیرهای ادغام شده استفاده میکنند. در هر حال از انواع تخصصی و ویژه این ابزار در صنایع بزرگ کشتی‌سازی، پتروشیمی، هواپیماسازی، ایجاد سکوهای نفتی، پُل‌های فلزی، دکل‌ها و ..... استفاده میشود. کارگاه‌ها و واحدهای صنعتی کوچکتر نیز بسته به نیازهای کاری خود می‌توانند از انواع ترکمتر و مولتی پلیر متناسب با شیوه کار خود استفاده کنند. البته برای تنظیم گشتاور و استفاده از این ابزارها میتوانید از دفترچه‌های راهنمای آنها استفاده کنید. ابزارفروشان متخصص هم می‌توانند در استفاده صحیح از آنها به شما مشاوره بدهند.
جهت مشاوره و خرید انواع ابزارتخصصی ترکمتر،بکس بادی،پولی کش،مولتی پلیر،جک،آچار بکس ، گریس پمپ بادی ، بالانسر، پرس هیدرولیک و...با کارشناسان فنی آچارکالا در تماس باشید: 02166348970
